Yutma Bozuklukları (Disfaji)
Yutma ağız, boğaz ve mide sinirleri ile kasların koordinasyonuyla gerçekleşen karmaşık bir fonksiyondur. Üç fazda gerçekleşir; oral faz, farengeal faz ve özefageal faz. Bunlardan birinde meydana gelebilecek bir bozukluk yutma bozukluğuna neden olur. Yutma bozukluğu yiyeceğin ağız boşluğundan mideye geçişinde gecikme, engellenme ve yanlış bir yol izleyerek nefes borusuna kaçması şeklinde ortaya çıkar. Yiyecek ses telleri seviyesine kadar inerse “penetrasyon”, ses tellerinin altına geçerse de “aspirasyon” olarak adlandırılır. Aspirasyon yiyeceklerin nefes borusu yoluyla ciğerlere kaçmasıdır ve çok tehlikeli bir durumdur.
Yutma bozukluğu her yaşta görülebilir.
Yutma bozukluğunun nedenleri:
Nörojenik, mekanik, psikolojik ve miyojenik nedenlerle olabilir. Altta yatan bazı hastalıklar arasında; felç, beyin hasarı, multipl skleroz, sinirlilik, stres kas distrofileri, omurilik hasarı, ağız ve diş problemleri, boyun bölgesi problemleri, ağız gırtlak ve yutak kanserleri, reflü, yaşlılık, konka hipertrofileri sayılabilir.
Yutma bozukluğunun belirtileri:
- Yeme-içme sırasında ya da sonrasında öksürmek
- Yeme-içme sırasında ya da sonrasında sesin hırıltılı olması
- Salya akması
- Tükürüğü, katı veya sıvı gıdaları yutarken boğaz veya göğüste takıntı hissi
- Ses kısıklığı
- Boğazda yanma ve ağrı hissi
- Hazımsızlık
- Çiğneme ve yutma için normalden daha uzun çaba ve zaman harcanması
- Yiyecek içeceklerin ağızdan dışarıya dökülmesi ya da ağız içinde birikmesi
- Yemek sonrasında göğüste sıkışıklık ya da pnömoni gelişmesi
- Boğulma hissi
- Kilo kaybı ve/veya dehidrasyon
- Boğazda yabancı cisim veya kitle hissi
Yutma bozukluğunun tanısı:
Hastanın detaylı anemnezi alınır Modifiye Baryum Yutma Çalışması (MBYÇ) testi (Videofloroskopi), Fiberoptik Endoskopik Yutma Çalışması (FEYÇ) testleri uygulanabilir.
Yutma bozukluğunun tedavisi:
Yutma bozuklukları nedene bağlı olarak tedavi edilir.
- Yutma işlemini kolaylaştırmaya yönelik egzersizler, pozisyonlama ve stratejiler (pozisyonel yutma tedavisi)
- Yutması daha kolay ve güvenli olacak yiyecek içecek kıvamları yoluyla hastanın güvenli yutmasını sağlamak
- Hastanın ağız-yüz-motor hareketlerini geliştirmek
- Yutma refleksini uyarmak, ağız boşluğunda duyusal farkındalığı artırmak, oral fazdan faringeal faza geçişte gecikmeyi azaltmak
- Elektriksel Uyarı Tekniği (VitalStim Terapi): Sonuçları oldukça etkili olan bir yöntemdir. Yutkunmayla ilgili kasların elektriksel olarak uyarılmasına dayanır.
- Reflü, bakteriyel ya da alerjik hastalıklara kendi tedavileri uygulanır.
Sık sık boğazı temizlemek boğazda tahrişi daha da arttırarak durumun kötüleşmesine neden olacağından bu hareketten kaçınılmalıdır.
